Yas, bir sevdiğimizi, yakınımızı kaybettikten sonra yaşadığımız bir durumdur. Kendine özgü duygu, durum, davranış ve düşünceleri içerir. Yasın evreleri:

İnkâr (Şok) evresi: Kaybettiğimiz insanın cenazesine katılsak, defin sırasında orada olsak bile, ölmemiş, her an gelecekmiş gibi hissederiz.

Öfke (Suçlama) evresi: Ölen kişiyi, o sırada yanında olanları, doktoru, kendimizi, kaderi… Bu konuda en kötüsü, kişinin kendini ölümden sorumlu tutması ve kendini affedememesidir (Tabii ki, çoğu zaman suçlu, sorumlu değildir).

Depresyon: Bildiğimiz depresyondan farkı, üste bir de kaybedilen kişiyle ilgili yaşanan özlem, yerinin boş kalması, onsuz yaşayamayacağı, hatta o öldüyse yaşamaması gerektiği düşüncesi, hayattan daha fazla kopma gibi durumlar olabiliyor.

Kabullenme: Zamanla ölümü, kimsenin suçlu olmadığını, hayatın onsuz da devam edeceğini, etmesi gerektiğini kabul edip günlük hayata adapte olma. Tabii ki, özlem, üzüntü, anılar, acı, tatlı günlerde kaybedilen kişiyi gözlerin araması olacak. Ama bir şekilde üstesinden gelinecektir.

Kaybın ani ve sarsıcı bir şekilde olması, travmatik yasa sebep olabilir.

Bu evrelerin keskin geçişleri yoktur, iç içe girebilir, sırayla olmayabilir. Ama misal “Kırkının çıkması” “52 mevlidi” gibi kültürümüzde yer edinmiş olayların bilimsel bir dayanağı da vardır: Birbuçuk ay (45 gün) civarında, acının azalması beklenir.

Araştırmalar, yası yaşayan kişinin altı ay civarında toparlanmaya, günlük hayata devam etmeye başladığı göstermiştir.

Her insanın yası yaşama şekli farklı olabilir: Kaybedilen kişi, onunla ilişkisi, yakınlık ve sevgi bağı, ölüm şekli, hatta ölümden sonra bazı etkenler yası yaşama ve atlatma şeklini değiştirebilir. Misal bizim kültürde ölenle vedalaşma… Çocuklara ölenin elini öptürmeyin, yüzünü de göstermeyin lütfen! Bırakın, onu sağlığındaki haliyle hatırlasın ve gece, karanlıkta korkmasın.

Zaman, bu konuda da, acı ve etkili bir ilaçtır. Psikolojik yardım ve ilaç desteği, gerekiyorsa alınabilir. Toplumumuzda hâlâ ve iyi ki var olan sosyal destek de oldukça yardımcı olacaktır.

Fotoğraf: Başucumdaki çiçeğin makro çekimi. Solan, ama hep kalbimizde olanlara ithafen…